We leven steeds ongezonder, worden steeds dikker en hebben meer last van chronische stress. Die ongezonde levensstijl leek vooral een westers probleem, maar is inmiddels volop overgeslagen naar de niet-westerse wereld, zoals India en China. En daar groeien de problemen op dit moment dan ook sneller.

Datzelfde geldt voor onze psychische gezondheid. Wereldwijd zijn er steeds meer mensen met psychische problemen. Volgens de Wereld Gezondheid Organisatie zijn dat er naar schatting 450 miljoen, waarvan het merendeel in niet-westerse landen.

Ook in Nederland groeit het aantal mensen met psychische problemen. Recente cijfers geven aan dat zo’n 18 procent van de Nederlanders tussen de 18 en 64 jaar lijdt aan een depressie, een angststoornis of andere psychische aandoening. En naar schatting 40 procent van de Nederlandse bevolking zal ooit in zijn leven last hebben van een psychische stoornis.

Harde cijfers, maar toch is er reden om er met een gezonde kritische blik naar te kijken. Datgene wat als psychisch ongezond wordt beschouwd, is namelijk geen onveranderlijk feit. Het is een opvatting, een oordeel, die onderhevig is aan allerlei invloeden en belangen.

Met de vijfde editie van de Diagnostical Statistical Manual (de DSM-5), het meest gebruikte handboek voor de classificatie van psychische stoornissen, op komst, is in de wereld van de psychiatrie en psychologie een oude discussie weer opgelaaid: wordt gewone levensproblematiek niet te veel en te vaak als psychisch ongezond bestempeld?

Onder andere de gerenommeerde British Psychological Society vindt dat de nieuwe DSM-5 de drempel voor psychische ongezondheid opnieuw naar beneden bijstelt en maakt zich grote zorgen over de psychiatrisering en medicalisering van gewone levensproblemen, zoals drukke kinderen die steeds vaker het label ADHD-er krijgen.

En die vrees is niet ongegrond: zoals bekend zijn de psychiatrie en farmaceutische industrie sterk met elkaar verweven geraakt en hun belangen diep verstrengeld. Farmaceutische bedrijven zijn bijvoorbeeld meestal de grootste sponsors van psychiatrische beroepsverenigingen en onderzoek naar de werkzaamheid van nieuwe medicijnen is vaak bevooroordeeld.

Ook in het geval van de APA, de organisatie die de DSM, het handboek voor psychische stoornissen, samenstelt, is de belangenverstrengeling overduidelijk. Niet al te lang geleden werd aangetoond dat meer dan de helft van de experts die aan de vorige twee editie van het handboek meewerkten, een of meer financiële banden had met de farmaceutische industrie. Nieuw onderzoek laat zien dat dit voor de DMS-5 zelfs bijna 70 procent is. Kortom, degenen die bepalen wat als psychisch ongezond wordt beschouwd, zijn in de verste verte geen onafhankelijke partij.

Er valt over de precieze gevolgen van zulke belangenverstrengeling lang te discussiëren, maar het lijkt er sterk op dat het farmaceutische belang van ‘meer pillen verkopen’, maar al te gemakkelijk zijn weg vindt naar het bureau van de huisarts, psychiater, en ook de psycholoog.

In de westerse wereld heeft de farmaceutische industrie inmiddels ook een hele stevige voet aan de grond: 1 op de 5 volwassenen in Amerika slikt inmiddels psychiatrische medicijnen, en misschien nog wel verontrustender: ook steeds meer kinderen en tieners slikken pillen. En ook bij ons gaat het die kant op. Zo worden er in Nederland steeds meer antidepressiva en medicijnen voor ADHD gebruikt. De werkzaamheid van veel medicatie is echter lang niet altijd onweerlegbaar aangetoond, en bovendien zijn er vaak grote gezondheidsrisico’s.

Natuurlijk is er psychische problematiek waarbij medicatie soms de enige uitweg is en zijn er veel mensen wel degelijk gebaat bij psychofarmaca. Maar er is iets mis met het soort psychiatrisch imperialisme dat gewone levensproblemen steeds eerder ongezond verklaard, en de wereld probeert te veroveren met het idee dat voor de meeste psychische problemen misschien wel een pilletje is.

Tegen zo’n eendimensionale beeld van psychische gezondheid moet dan ook, vooral uit de hoek van de psychologie, fel worden gestreden. Psychologen weten namelijk dat onze psyche complex en kwetsbaar is, en dat psychische gezondheid niet gewoon simpel verkrijgbaar is bij de drogist of psychiater. Veel mensen kunnen uit de problemen komen met voldoende hulp en steun uit de omgeving en voldoende aandacht en tijd. Maar zoals iedereen wel weet, ook dat is niet te koop.

Deze blog werd eerder gepubliceerd op Frontaal Naakt